લાંબુ જીવન અને આરોગ્ય

લાંબુ જીવન અને આરોગ્ય  

તમારે સો વર્ષ કે તેનાથી યે વધુ જીવવું છે ને? એ માટે ત્રણ બાબતો જરૂરી છે. (૧) ધારો કે તમે અત્યારે ૭૦ વર્ષના છો. તમે પોતે મનમાં નક્કી કરો કે મારે સો વર્ષ તો જીવવું જ છે. તો એનાથી મનમાં એવું લાગવા માંડશે કે ‘ઓ હો હો, હજુ મારી પાસે કેટલાં બધાં વર્ષ બાકી રહ્યાં છે !! મારી પાસે કામ કરવા માટે અને સારી પ્રવૃત્તિઓ કરવા માટે હજુ કેટલો બધો સમય છે !’ એનાથી જીવનમાં એક ઉત્સાહ આવી જશે, તમે તમારી જાતને જુવાન લાગવા માંડશો. અને ઉત્સાહથી કામ કરવામાં લાગી જશો. અને આમ થવાથી તમે ખરેખર વધુ જીવી શકશો. (૨) બીજી બાબત એ કે લાંબા જીવનમાં તમે શું કરવા માગો છો, એનું એક ધ્યેય નક્કી કરો. અને એ ધ્યેય પૂર્ણ કરવા એની પાછળ કામ કરવા લાગી જાઓ. એક ધ્યેય પૂર્ણ થાય તો બીજું ધ્યેય શરુ કરી, તે કામ કરવા માંડો. આમ, તમારું ધ્યેય તમને નવરા નહિ પડવા દે અને તમારું જીવન લાંબા સમય સુધી ચાલ્યા જ કરશે. (૩) ત્રીજી બાબત એ કે તમારે લાંબુ જીવવા માટે અને કામ કરતા રહેવા માટે તમારું આરોગ્ય ખૂબ સરસ હોવું જોઈએ.

આ આરોગ્યવાળી ત્રીજી બાબત જરા વિગતે જોઈએ. આરોગ્ય સારું હોય તો જ લાંબુ જીવવાનો અર્થ છે. જો માંદગી આવ્યા કરે, એક ખૂણે ખાટલામાં પડી રહેવાનું હોય, ઘરના બીજા લોકો ય તમારી માંદગીથી કંટાળ્યા હોય તો લાંબુ જીવવાનો અર્થ નથી. એટલે લાંબુ જીવવા માટે તમારું આરોગ્ય સારું રહે, તે ખૂબ આવશ્યક છે.  

બાળકનો જયારે જન્મ થાય ત્યારે શરીરમાં કોઈ રોગ હોતો નથી. જન્મ વખતે ભગવાન દરેકને એકદમ સાજુનરવું શરીર આપે છે. તો પછી શરીરમાં રોગો કેમ ઉમેરાય છે? એનું કારણ એ કે આપણે શરીરની કાળજી કરતા નથી. જો યોગ્ય કાળજી કરવામાં આવે તો રોગો આવે જ નહિ.

બીજું કે આપણું શરીર પોતે જ રોગો નાબૂદ કરવાની શક્તિ ધરાવે છે. શરીર પર જો ઘા પડ્યો હોય, અને જો કશું જ ન કરીએ તો પણ ધીરે ધીરે એ ઘા રુઝાઈ જાય છે. બીજી ઘણી બાબતમાં પણ આવું બને છે.

ત્રીજું, તમે એવું માનવા માંડો કે ‘મને કશું જ થયું નથી. મને કોઈ રોગ છે જ નહિ.’ તો આવી માન્યતા ધરાવવાથી પણ શરીરમાં કોઈ રોગ હોય તો તે દૂર થવા લાગે છે. ડો. નિમિત્ત ઓઝાએ લખેલા લેખો વાંચજો.

રોગ હોય તો પણ એવું માનવા માંડો કે, ‘મારો રોગ ધીરે ધીરે દૂર થઇ રહ્યો છે, હું સાજો થઇ રહ્યો છું’ આવી ધારણા કરવાથી પણ રોગ દૂર થાય છે. ડો. જીતેન્દ્ર અઢિયાનું પુસ્તક ‘પ્રેરણાનું ઝરણું’ વાંચી જજો.

બને ત્યાં સુધી તો તમે એવું સરસ જીવો કે કોઈ રોગ જ ના થાય.

મોટા ભાગના લોકો શું કરે છે કે સહેજ પણ તકલીફ લાગે, શરદી થાય, ખાંસીનો એકાદ ઠમકો આવે કે તરત જ ડોક્ટર પાસે દોડી જાય છે. (કોરોના કાળની વાત જુદી છે.) અને ગોળીઓ ખાવાનું શરુ કરી દે છે. ઘણાને તો ગોળીઓ ખાવાનો શોખ હોય છે. ક્યારેક જરૂર કરતાંય વધુ દવાઓ લીધે રાખે છે. આખો દિવસ ગણ્યા કરે કે ‘સવારે આ દવા લેવાની છે, સાંજે ફલાણી દવા લેવાની છે’ વગેરે. તેઓ દવામાંથી જ ઊંચા નથી આવતા. તમે તેમને મળો તો પણ તેઓ માંદગી અને દવાની જ વાતો કર્યે રાખે છે. આવા લોકોને ઘણી વાર દવાઓની સાઈડ ઈફેક્ટ પણ થાય, અને શરીર વધુ બગડે છે. ઈશ્વરે આપણને શું દવાઓ ખાવા માટે આ ધરતી પર મોકલ્યા છે? એવું જીવો કે દવા બને એટલી ઓછી લેવી પડે. દવા લેવી પડે તો પણ તમારું ધ્યાન દવાને બદલે બીજી પોઝીટીવ બાબતોમાં રાખો.

આપણે ત્યાં દવાખાનાંની સંખ્યા વધતી જાય છે. દવાખાનાંની કે ડોકટરોની સંખ્યા વધવાથી ખુશ થવા જેવું નથી. રોગ ન થાય, એમાં ખુશ થવા જેવું છે.

જો તમે તંદુરસ્ત અને નીરોગી રહેવા માગતા હો અને કોઈ રોગ ન થાય એવું ઈચ્છતા હો તો, ખાવાપીવા અને કસરતની બાબતમાં અમુક નિયમો પાળવા ખૂબ જરૂરી છે. આ માટે થોડી સામાન્ય બાબતો જોઈએ. રોજ થોડી હળવી કસરતો કરવી. રોજ ઓછામાં ઓછું અડધો કલાક ચાલવા જવું. રોજ પંદરેક મિનીટ પ્રાણાયામ કરવા. તાજો અને સમતોલ આહાર લેવો. નિયમિત આપણું કામકાજ કરતા રહેવું. હમેશાં પ્રસન્ન અને આનંદમાં રહેવું, નિવૃત્ત થયા પછી પણ ગમતી પ્રવૃત્તિ કરતા રહેવું. આરોગ્યને લગતાં તો અઢળક પુસ્તકો બજારમાં મળે છે. એમાંથી આપણને અનુકુળ લાગે તેવો સાર કાઢીને તે પ્રમાણે અનુસરવું.

તમારા રોજીંદા આહારમાં લીલાં શાકભાજી, સલાડ (ટામેટા, કાકડી, ગાજર વિગેરે), આદુ, લસણ, કોથમીર, લીલી હળદર, આંબામોર, આમળાં (શિયાળામાં), દહીં, છાશ, લીંબુ, ગોળ, સૂકો મેવો, અનાજમાં બાજરી, મકાઈ, મુખવાસમાં તલ, ફળો, શેકેલા ચણા, સીંગ, કઠોળ વગેરે ઉમેરો. તળેલી વાનગીઓ અને મીઠાઈઓ ઓછી ખાવ અથવા ક્યારેક જ ખાવ. અમુક વસ્તુઓ જેવી કે ચોકલેટ, કેક, બિસ્કીટ, બરફનો ગોળો, આઈસક્રીમ, પીણાં, પેક્ડ ફૂડ, જંક ફૂડ, ફળોના પેક્ડ રસ વગેરે ન ખાવ. મેંદાની વાનગીઓ ન ખાવ અથવા સાવ ઓછી ખાવ. આહારને વિષે પણ કેટલાંય પુસ્તકો ઉપલબ્ધ છે. તેમાંથી આપણને યોગ્ય લાગે તેવો સાર કાઢી લેવો.

જો તમે આરોગ્ય અને ખાવામાં આવી કાળજી લેશો તો રોગો નહિ આવે. અને તમને લાંબુ જીવવામાં મજા આવશે.    

ગીતો સાંભળવાનો આનંદ

તમને ગીતો સાંભળવાનો શોખ ખરો? મને છે.

તમારે આજે કોઈ પણ ફિલ્મી ગીત કે ગરબા કે ભજન સાંભળવું હોય તો કેટલી બધી સગવડો, આંગળીને ટેરવે ઉપલબ્ધ છે ! મોબાઈલ કે લેપટોપમાં ઈન્ટરનેટ વડે, કોઈ પણ ગીત તરત સાંભળવા મળે. આ ઉપરાંત, ટેપ રેકોર્ડ કે સીડી મારફતે, ઈન્ટરનેટ સિવાય પણ ઘણું સંગીત સાંભળવા મળે. રેડીઓ અને ટીવી પણ સંગીત પીરસે. પણ આશરે પચાસ-સાઠ વર્ષ પહેલાંનો જમાનો એવો હતો કે એક ગીત સાંભળવા માટે પણ તડપવું પડે.

એ જમાનામાં અમે ગામડામાં રહેતા હતા, ત્યારની વાત કરું. અમારા ગામમાં હજુ વીજળી આવી ન હતી. ગામમાં માત્ર બે કે ત્રણ જણને ઘેર જ રેડીઓ હતો. (જૂના જમાનાનો ભારેખમ મોટો રેડીઓ) ટીવી, ટેપરેકોર્ડ તો હતા જ નહિ. લેપટોપ અને મોબાઈલ તો શોધાયા જ ન હતા. ગામમાં સિનેમા થીયેટર હતું જ નહિ. એટલે તમને ફિલ્મનું એક પણ ગીત ક્યાંય સાંભળવા ન મળે. શું કરવું?

કોઈને ઘેર લગ્ન હોય અને તે જો વરઘોડા માટે બેન્ડ વાજાંવાળાને નજીકના શહેરમાંથી બોલાવે, તો વાજાંવાળા જે ગીત વગાડે તે સાંભળીને ખુશ થઇ જતા. (એમાં વાજાંવાળા મન ડોલે, મેરા તન ડોલે…., મેરા નામ રાજુ…., મેરા દિલ એ પુકારે આ જા…, તું ગંગા કી મોજ મેં જમના કી ધારા…આવાં ગીતોની ધૂન વગાડતા.) નજીકના શહેરમાંથી થાળીવાજુ (રેકોર્ડ પ્લેયર) ભાડે મળતું. ગામના એક ભાઈએ થાળી વાજુ વસાવ્યું હતું. તે લગ્ન પ્રસંગે ભાડે આપતા. વીજળી નહોતી, એટલે સ્પ્રીંગથી ચાવી ભરીને થાળી વાજા પર રેકોર્ડ ચાલતી. એમાં ગીતો સાંભળવાની મજા આવી જતી. અમે તો, લગ્નવાળાને ત્યાં જ ફરતા રહીને ગીતો સાંભળ્યા કરતા. એમાં ય ઉપર લખ્યાં એવાં કેટલાં ય ગીતો સાંભળવાની તક મળતી. મૂકેશ, લતા મંગેશકર, રફી કે કોઈનાં ય નામ નહોતાં સાંભળ્યાં, આ ગીતો કેવી રીતે ગવાઇને અહીં આવી ગયાં, એની કોઈ ગતાગમ નહોતી, બસ ગીતો સાંભળવાનો આનંદ અદ્ભુત હતો.

લગભગ દર વર્ષે એક વાર ગામમાં ભવાઈ કે નાટક કંપની આવતી. આવી કંપની ગામના મોટા ચોકમાં મંડપ બાંધીને નાટકો કરતી. કોઈ ટીકીટ નહિ, લોકો ચોકમાં બેસી જાય અને નાટક જુએ. આમાં ગીતોનો એક ખાસ પ્રોગ્રામ હોય. નાટક કંપનીનો એક કલાકાર એક ગીત ગાવાનું શરુ કરે. તમારે એ સિવાયનું બીજું ગીત સાંભળવું હોય તો પેલું ગીત પૂરું થતા પહેલાં જ સીટી મારવાની, અને ૪ આના આપી તમારું ગમતું ગીત તેની પાસે ગવડાવવાનું. અધવચ્ચે જ વળી બીજો કોઈ સીટી મારી, ૮ આના આપી તેની પસંદનું ગીત ગવડાવે. આમ ચડસાચડસીમાં ભાવ ડબલ થતો જાય. એક વાર ગામના રાજા અહીં નાટક જોવા આવેલા, તેમણે એક પટેલની સામે આવી ચડસાચડસીમાં ૬૪ રૂપિયા આપીને છેવટે પોતાનું ગીત ગવડાવ્યું હતું. રાજાનો વટ તો રહેવો જ જોઈએ ને ! ત્યારે તો ૬૪ રૂપિયાની કેટલી બધી કિંમત હતી ! અમને તો બસ ગીત સાંભળવાનો જ આનંદ હતો. એ ગીત મને હજુ એ યાદ છે, ‘જબ પ્યાર કિયા તો ડરના ક્યા…’

ગામમાં એક વાર એક એવી નાટક કંપની આવી હતી કે જેની પાસે થાળી વાજુ હતું. એણે તો નાટક જોવા માટે આઠ આના ટીકીટ પણ રાખી હતી. નાટક શરુ થતા પહેલાં, તે અડધો પોણો કલાક થાળી વાજામાં ગીતો વગાડ્યા કરતી. અમે દૂરથી પણ આ ગીતો સાંભળીને ખુશ ખુશ થઇ જતા. એમાંનાં થોડાં ગીતો, ‘દો હંસો કા જોડા, બિછડ ગયો રે…., ઢુંઢો ઢુંઢો રે સાજના ઢુંઢો…, મેરા નામ રાજુ…’, વગેરે હતાં.

ગામમાં ક્યારેક કોઈને ત્યાં ભજન રાખ્યું હોય ત્યારે ભજનો સાંભળવાની પણ મજા આવતી. નવરાત્રિ વખતે ગરબાની જે રમઝટ જામતી, તે બહુ જ ગમતી. 

પછી તો ભણવા શહેરમાં આવ્યા, પણ ગીતો સાંભળવાની સગવડ ક્યાં હતી? રસ્તે ચાલતા જતા હોઈએ, ત્યારે રોડ પર વાળ કાપવાની સલુનમાં રેડીઓ વાગતો હોય, એમાં કોઈ ગીત કાને પડી જાય. એક રેસ્ટોરન્ટ વાળાએ ‘ચેઈન્જર’ રાખ્યું હતું, એમાં ચાર આના નાખો તો તમારું મનપસંદ ગીત તમને અને ત્યાં નાસ્તો કરવા બેઠેલા બધાને સાંભળવા મળે.  

સારાં અને સુમધુર કર્ણપ્રિય ગીતો સાંભળવાનું તો મને નાનપણથી જ ગમતું હતું. કદાચ આ જન્મજાત ભાવના હશે. બધાને પણ આ ગમતું હશે. કમાતા થયા પછી રેડિયો વસાવ્યો, ત્યારે ઘણાં ગીતો સાંભળવાની તક મળી. પણ આપણને ગમતાં હોય એ ગીતો જ સાંભળવાં હોય તો  ટેપરેકોર્ડ અને કેસેટો જોઈએ, એટલે, સગવડ થઇ ત્યારે ટેપરેકોર્ડ ખરીદ્યું. પસંદગીનાં ગીતોનું લીસ્ટ બનાવ્યું. પછી, એ ગીતોની કેસેટો બજારમાં બનાવડાવી, અને એ ગીતો બહુ જ બહુ જ વાર સાંભળ્યાં. મારો બચેલો બધો જ સમય હું આ ગીતો પાછળ વાપરતો. મનગમતાં ગીતો સાંભળવાની છેક નાનપણની ઈચ્છા હવે પૂરી થઇ. તમને થશે કે મારી પસંદગીનાં એવાં કયાં ગીતો હતાં? તો તેમાંનાં બેચાર ગીતો કહું. ‘મેરે નયના સાવન ભાદો….’, ‘ફૂલ તુમ્હે ભેજા હૈ ખત મેં…’, ‘બહારો ફૂલ બરસાઓ…’, ઝીલમિલ સિતારો કા આંગન હોગા…’, યે મેરી આંખો કે પહલે સપને…’, કભી તન્હાઈઓ મેં યુ હમારી યાદ આયેગી…’,

પછી તો કોમ્પ્યુટર અને ઈન્ટરનેટનો જમાનો આવ્યો. મેં મનગમતાં બધાં જ ગીત કેટલીક વેબસાઈટો પરથી ડાઉનલોડ કરી લીધાં. MP૩ પ્લેયરમાં પણ ઉતાર્યા, અત્યારે અવારનવાર મોબાઈલ, ટીવી કે લેપટોપ પર મનગમતાં ગીતો સાંભળીએ છીએ. નવરાત્રિના દિવસોમાં સોસાયટી કે પાર્ટી પ્લોટમાં કેટલાય ગાયકોનો સુમધુર કંઠ ગરબા સ્વરૂપે માણીએ છીએ. કેટલીયે ‘મ્યુઝીકલ નાઈટ્સ’ જોવાસાંભળવા ગયા છીએ. મનમાં સંતોષ થાય એટલું સંગીત અને ગીતો માણ્યા છે. કોઈ ગાયકને રૂબરૂ સાંભળવાની કે મળવાની તક મળી જાય તો બહુ જ આનંદ આવે છે.